Ο Γιοσέφ Ελιγιά, προσωπικότητα των Γραμμάτων μας από τις πιο λαμπρές του μεσοπολέμου, ανήκει σε δύο ρεύματα που ενώνονται με το γενικό προοδευτικό κοινωνικό κίνημα της δεκαετίας 1920 - 1930:
Το πολιτικό αντιεθνικιστικό εβραϊκό και το πνευματικό, ιδεολογικό.
Και τα δύο αυτά ρεύματα ήταν το ίδιο δυναμικά.
Ενας ανανεωτικός αέρας φυσούσε και ξεσήκωνε τις εβραϊκές συνοικίες των πόλεων της Θεσσαλίας και της Επτανήσου, των Ιωαννίνων και της Θεσσαλονίκης.
Η εβραϊκή φτωχολογιά απαλλασσόταν από τις παμπάλαιες θρησκευτικές και ειδωλολατρικές προκαταλήψεις και προσχωρούσε με ενθουσιασμό στη στρατιά των επαναστατημένων προλετάριων της πόλης και της υπαίθρου.
Οι στόχοι του εργατικού κινήματος δεν ήταν μόνο πολιτικοί ούτε μόνο οικονομικοί. Το ανέβασμα του πνευματικού επιπέδου των μαζών ήταν από τα επίμονα αιτήματά του.
Το κίνημα για την πνευματική αφύπνιση της επαρχίας δέχτηκε τη μεγαλύτερη βοήθεια από τις οργανώσεις σε όλη την Ελλάδα του ΚΚΕ και της Κομμουνιστικής Νεολαίας. Οι κομμουνιστικές εφημερίδες και τα περιοδικά διαβάζονταν από τους νέους με απληστία. Το ίδιο και τα βιβλία των κομμουνιστών και των προοδευτικών διανοουμένων.
Μέσα σ' ένα τέτοιο κλίμα, ανδρώθηκε ο Γιαννιώτης ποιητής και εβραιολόγος και μέσα σ' αυτό διαμορφώθηκε η προσωπικότητα και η σκέψη του.
Αυτό φαίνεται από τη δράση του μέσα στο προοδευτικό κίνημα και από τα πρώτα του ποιήματα.
Στο αθηναϊκό περιοδικό "Κριτική και Τέχνη" (1925) βρίσκουμε δημοσιευμένο
το παρακάτω ποίημα με τον τίτλο
"Το Τορά μας" (O Νόμος μας).
Μεσονυχτίς στην άκαρπη μελέτη βυθισμένοι,
με τη χλωμή σας τη θωριά που η φτώχεια όλο μαραίνει,
στ' αραχνιασμένα σας "Ταλμούντ" τα παλαιικά σκυφτοί
κι η σκλαβωμένη σας ψυχή με πάθος αναζητεί
να βρει τι γράφει το Τορά μας.
Μα, αν τυφλωμένη απ' την παλιά ξεθωριασμένη πίστη,
στου χρόνου το περπάτημα δεν το 'νιωσες; -εσβήστη
η αρχαία λυχνία. Καινούριο φως στη στράτα μας μπροστά:
Και το γοργοξετύλιγμα της ζωής πια δε ζητά
να βρει τι γράφει το Τορά μας.
Ω αδέρφι που σε μάγεψε το αρχαίο σου "μεγαλείο".
Της ζωής να ξεφυλλίσουμε το ζωντανό βιβλίο
έλα εκεί μέσα θε να βρεις πυρογραμμένο κάτι
- με του Δυνάστη το ραβδί, με τα δεσμά του Εργάτη -
φριχτό που δε γράφει το Τορά μας.
Ο Γιοσέφ Ελιγιά ήταν κομμουνιστής και εμπνεόταν από τα ιδανικά του ελληνικού και του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.
Οταν πέθανε, στις 29 Ιούλη 1931 σε νοσοκομείο της Αθήνας - τον μεταφέραν βιαστικά από το Κιλκίς, όπου υπηρετούσε ως καθηγητής της γαλλικής γλώσσας, άρρωστο - από τύφο, οι αστοί, Ισραηλίτες και Ελληνες θέλησαν να τον παρουσιάσουν για "δικό τους". Οι πρώτοι λέγαν πως ο νεκρός ποιητής ήταν ένας καλός Εβραίος, και οι Ελληνες πως ο Ελιγιά αλλαξοπίστησε κι έγινε ένας καλός χριστιανός!..
Και οι μεν και οι δε δεν κάναν καθόλου λόγο για τον κομμουνιστή ποιητή και διανοούμενο.
Οι "Πρωτοπόροι" τότε, το περιοδικό της επαναστατικής διανόησης με άρθρα συνεργατών του και ανέκδοτους στίχους του διαφιλονικούμενου ποιητή, είπαν πως δεν ήταν ούτε Εβραίος, ούτε χριστιανός, ούτε Εβραιοχριστιανός.
Απλούστατα, ήταν κομμουνιστής.
Οι νέοι που θα αντικρίζουν τη μορφή στο μάρμαρο του Ελληνοεβραίου ποιητή ας έχουν πάντα υπόψη τους ποιος ήταν ο Γιοσέφ Ελιγιά για να εμπνέονται από το παράδειγμά του.