Dentro        Mprext     lexiko2    youtube1a    youtube2  mail

Αν κανείς – «μένοντας σπίτι»-αφιερώσει πολλές ώρες βλέποντας τηλεόραση, σερφάροντας στο διαδίκτυο ή και διαβάζοντας τις περισσότερες εφημερίδες, δύσκολα θα «γλιτώσει» από το αίσθημα του φόβου. Ενός καλλιεργούμενου μεθοδικά και πολύμορφα αισθήματος παραλυτικού, που νεκρώνει σκέψεις και αισθήσεις. Από την πρώτη άλλωστε στιγμή η κυβέρνηση μας έκανε λόγο για «πόλεμο ενάντια σε έναν αόρατο εχθρό»…

Η καλλιέργεια των φόβων αποτελούσε σταθερά και ανά τους αιώνες ένα βασικό εργαλείο κοινωνικού ελέγχου και καταστολής, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης (π.χ πόλεμοι, λοιμοί κλπ). Ως εργαλείο για να μπορέσουν να ελέγξουν μια κατάσταση ή να περάσουν αντιλαϊκά μέτρα που στοχεύουν, στο διηνεκές.
Έγραφε προφητικά ο Νικολό Μακιαβέλι στον «Ηγεμόνα του»:
«…Από αυτό προκύπτει ένα ερώτημα: αν είναι καλύτερο για τον ηγεμόνα να τον αγαπούν μάλλον παρά να τον φοβούνται ή το αντίθετο. Η απάντησή μου είναι η εξής: θα ήταν καλό για τον ηγεμόνα να τον αγαπούν και συγχρόνως να τον φοβούνται.

Επειδή όμως είναι δύσκολο να συνυπάρχουν αγάπη και φόβος, είναι πολύ πιο ασφαλές για τον ηγεμόνα vα τον φοβούνται παρά να τον αγαπούν, όταν λείπει το ένα από τα δύο.
Για τους ανθρώπους μπορούμε να πούμε γενικά πως είναι αχάριστοι, ευμετάβλητοι, ψεύτες και υποκριτές, αποφεύγουν τους κινδύνους και αποζητούν το κέρδος.

Κι όσο τους ευεργετείς, είναι δικοί σου, σου προσφέρουν το αίμα, τη ζωή, τα παιδιά τους, όταν ο κίνδυνος είναι μακριά. Όταν όμως ο κίνδυνος πλησιάζει σε αρνούνται και εξεγείρονται Και ο ηγεμόνας που στηρίζεται αποκλειστικά στο λόγο τους, αν βρεθεί απροετοίμαστος τη στιγμή του κινδύνου, καταστρέφεται. Οι φιλίες που αποκτάς με υλικά ανταλλάγματα και όχι με την ικανότητα και το μεγαλείο της ψυχής σου εξαγοράζονται, αλλά στην πραγματικότητα δεν τις έχεις, και τη στιγμή της ανάγκης δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις.

Οι άνθρωποι ευκολότερα βλάπτουν κάποιον που είναι αγαπητός παρά έναν που προκαλεί φόβο, επειδή η αγάπη βασίζεται σε έναν ηθικό δεσμό, ο οποίος, καθώς οι άνθρωποι είναι κακοί, διαλύεται κάθε φορά που έρχεται σε σύγκρουση με το συμφέρον τους, ενώ ο φόβος παραμένει σταθερός από τον τρόμο της τιμωρίας που δεν σε αφήνει ποτέ.

Παρ’ όλα αυτά, ο ηγεμόνας πρέπει να καταφέρει να τον φοβούνται με τέτοιον τρόπο, ώστε αν δεν μπορεί να κερδίσει την αγάπη των υπηκόων του, τουλάχιστον να αποφεύγει το μίσος, επειδή εύκολα μπορεί να συνδυαστεί ο φόβος με την απουσία μίσους. Κι αυτό θα συμβαίνει πάντα, αν ο ηγεμόνας απέχει από τα αγαθά των πολιτών, των υπηκόων του και από τις γυναίκες τους. Και αν πρέπει να σκοτώσει κάποιον, οφείλει να το κάνει όταν υπάρχει μια κατάλληλη δικαιολογία και ολοφάνερη αφορμή. Όμως, κυρίως, πρέπει να μην αγγίζει την περιουσία των άλλων, επειδή οι άνθρωποι ξεχνούν ευκολότερα τον θάνατο του πατέρα τους από την απώλεια της περιουσίας τους. Εξάλλου, οι λόγοι για να αφαιρέσεις το βιος κάποιου δεν λείπουν ποτέ και πάντα εκείνος που αρχίζει να ζει με αρπαγές βρίσκει λόγους για να κάνει δική του την περιουσία των άλλων...»

Φυσικά εδώ ο καλλιεργούμενος φόβος γίνεται για «το καλό μας». Δηλαδή συνυπάρχουν οι απαγορεύσεις (άγνωστο μέχρι πότε…) με την προσπάθεια να μην καλλιεργηθεί μίσος (και άρα τιμωρία) για τους κυβερνώντες αλλά αντίθετα χειροκρότημα και πλήρη υποταγή γιατί «με τα μέτρα τους μας έσωσαν και δεν γίναμε π.χ Ιταλία».

Όμως ο Μακιαβέλι προειδοποιεί ότι «…οι άνθρωποι ξεχνούν ευκολότερα τον θάνατο του πατέρα τους από την απώλεια της περιουσίας τους…» και εδώ αρχίζουν τα «δύσκολα» μιας και η κυβέρνηση με τα μέτρα που έχει ανακοινώσει μπορεί να καμαρώνει ότι «συνέβαλε στη μη εξάπλωση του κορονοϊου» όμως δεν θα μπορεί να καμαρώνει ότι εμπόδισε «την δραματική εξάπλωση της φτώχειας» το επόμενο διάστημα…

Ο φόβος μπορεί πολύ συχνά να μας παραλύει ή μας οδηγεί σε φυγή. Αλλά, αν τυχόν πάμε απέναντι στο φόβο (αν δηλαδή ερμηνεύσουμε σωστά τις πραγματικές αιτίες και τους ενόχους της υπάρχουσας κατάστασης) μπορούμε να τον ξεπεράσουμε κιόλας. Με αυτή την έννοια οι φόβοι θα πρέπει να γίνουν ενέργεια και δράση για ένα καλύτερο αύριο κι όχι για να μας καθηλώσουν σε κάτι χειρότερο.

                                                                                                                         Αλέκος Χατζηκώστας