Dentro        Mprext     lexiko2    youtube1a    youtube2  mail

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΔΟΛΙΑΝΩΝ

Τα Δολιανά είναι μια από τις γραφικότερες και μεγαλύτερες κοινότητες του νομού Ιωαννίνων και βρίσκονται στο ΒΔ τμήμα της επαρχίας Δωδώνης, κοντά στα σύνορά της με την τέως επαρχία της Πωγωνιανής και έξω από κάθε εθνικό και επαρχιακό δίκτυο. Προς Β του χωριού υψώνεται το βουνό Δούσκο, ΒΑ το βουνό Τύμφη (Γκαμήλα) και προς Ν ο Κασιδιάρης. Δυτικά των Δολιανών ρέει ο ποταμός Γορμός και ΝΑ περνούν οι εθνικοί δρόμοι Ιωαννίνων-Αλβανίας και Ιωαννίνων- Κόνιτσας .Το έδαφός τους είναι ημιορεινό, με μέσο σταθμικό υψόμετρο 515 μέτρα και καλύπτεται από καλλιέργειες δημητριακών, οσπρίων και κτηνοτροφών σε ποσοστό 45%, από βοσκότοπους 30%, από δασώδεις εκτάσεις 20% και τέλος από σπίτια, δρόμους, βράχια κ.τ.λ. κατά 15%.Το χωριό είχε ακόμη, από παλαιά, ανεπτυγμένη την κτηνοτροφία, η οποία σήμερα περιορίστηκε στα μικρά κοπαδιάρικα ζώα. Στην κοινότητα υπάρχουν ακόμη 520 οικοδομές, 610 κτίρια και 410 κατοικίες που στεγάζουν 320 νοικοκυριά, γεγονός που αποδεικνύει πόσο είναι αυτή πυκνοκατοικημένη, σε σημείο, που πολλά σπίτια δεν έχουν παρά ελάχιστη αυλή Τα περισσότερα κτίρια είναι ισόγεια (65%) και έχουν χτιστεί κατά τη χρονική περίοδο 1900-1965.Τα Δολιανά έχουν τέλειο φωτιστικό δίκτυο (έργο της ΔΕΗ) που τροφοδοτείται από το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Λούρου. Νερά τρεχούμενα δεν υπάρχουν σ' όλη την περιοχή του οικισμού, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι, να υδρεύονται, παλαιότερα, από ιδιωτικές στέρνες, μέχρι τη λειτουργία του υδρευτικού δικτύου στις 21-10-1970.Είναι τέλος έδρα αστυνομικού σταθμού, ταχυδρομείου και αγροτικού ιατρείου καθώς και δύο συνεταιρισμών, με κυριότερο τον Α.Σ.Μ.Ε.Κ., ο οποίος έχει πλούσια δράση. Διαθέτει ακόμη νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο και λύκειο καθώς και μουσικό γυμνάσιο και λύκειο, εκκλησίες και ξωκλήσια με ενοριακή αυτή της"Γέννησης της Θεοτόκου". Η κύρια απασχόληση των κατοίκων , από παλαιά, ήταν η αμπελουργία, η γεωργία και η κτηνοτροφία, χωρίς ωστόσο να υστερούν και οι άλλοι τομείς δραστηριοτήτων, αφού η κοινότητα διαθέτει μεγάλο αριθμό εμπόρων, δημόσιων υπαλλήλων, διδασκάλων, καθηγητών και επιστημόνων .Ο πληθυσμός της κοινότητας από 1251 κάτοικους που ήταν στα 1920 έφτασε στους 1873 (1951) για να μειωθεί από τότε σε 1120 στα 1928, σε 1211 στα 1940, σε 1059 στα 1961 , στους 980 στα 1971 και στα 1981 στους 1 044 κατοΙκους6, χωρίς ωστόσο σ' αυτούς να συγκαταλέγονται και οι ξενιτεμένοι στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Η συνολική έκταση της κοινότητας των Δολιανών , φτάνει τα 24.000 στρέμματα και συνορεύει με τα χωριά, Χρυσόραχη, Μονή Βελλάς, Κάτω Πεδινά, Ελαφότοπο1, Αρίστη, Άνω Ραβένια, Σιταριά, Παρακάλαμο και Βροντισμένη και τέλος βρέχεται από τον ποταμό Καλαμά και τον παραπόταμό του Γορμό.Σχετικά με το όνομα των Δολιανών υπάρχουν δύο απόψεις, με πιο πιθανή, κατά τη γνώμη μας, την πρώτη. Σύμφωνα μ' αυτή την άποψη η λέξη Δολιανά είναι σλαβική και σημαίνει τόπος χαμηλός. ο Yasmer παράγει το τοπωνύμιο Δολιανά από τα σλαβικά dοlb= κοιλάδα και Dοljane =ο κάτοικος της κοιλάδας. Σλαβική είναι και η ρίζα της ρουμανικής λέξης dοlίna= χοάνη της γης5. Τέλος με τις ονομασίες Δουλιάνε ή Ντουλιάνε υπάρχουν χωράφια σε χωριό των Φιλιατών χωρίς ωστόσο να παραβλέψουμε και το φαινόμενο της δολίνης που είναι συνηθισμένο στην Ελλάδα λόγω της αφθονίας των ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Το όνομα αυτού του πετρώματος προέρχεται από τον σλοβενίτικο όρο dοlίna. Όπως τέλος και να έχει το πράγμα η παραπάνω άποψη έχει ιστορική βάση, αφού είναι βεβαιωμένο ότι έχουμε μαζική εγκατάσταση σλαβικών φυλών στη Νότια Βαλκανική κατά τον 7ο και 8ο αιώνα .Αντίθετα η δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι το όνομα Δολιανά είναι καθαρά ελληνικό, μια και η κατάληξη να, κατά τον Αραβαντινό, αποδεικνύει την ελληνικότητα των λέξεων που την έχουν και γιατί ύστερα από την τουρκική κατάκτηση Σλάβοι δεν πάτησαν στην 'Ήπειρο. Έτσι το όνομα Δολιανά δόθηκε από τους ίδιους τους κάτοικους, οι οποίοι ύστερα από πολλές περιπλανήσεις και περιπέτειες, οι δόλιοι, που σημαίνει ταλαίπωροι, κατέφυγαν, νοσταλγώντας τα ιερά τους χώματα, στα γύρω χωριά. Η άποψη αυτή προσπαθεί ιστορικά να στηριχθεί στο δεδομένο ότι αφού τα Δολιανά σίγουρα δημιουργήθηκαν λίγο μετά από την τουρκική κατάκτηση θα ήταν αδύνατη η σλαβική προέλευση της ονομασίας τους, αφού δεν ξαναπάτησαν αυτοί στην Ήπειρο τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Και όμως τα τοπογραφικά δεδομένα πιστοποιούν απόλυτα, ότι ο πρώτος οικισμός με την μορφή των σκόρπιων καλυβιών είχε αναπτυχθεί στον πρώτο από τους τρεις μικρούς λόφους που είναι σήμερα αναπτυγμένο το σύγχρονο χωριό. Κατά συνέπεια έχουμε δεδομένη την πρώτη εγκατάσταση στην τοποθεσία “Μετόχι” στο αριστερό μέρος της σημερινής εκκλησίας τουΑγίου Δημητρίου. Από την άλλη πλευρά οι κάτοικοι της παλαιάς πολίχνης Οπάς ή Νοπάγιας, σίγουρα είχαν σκορπίσει στα γύρω χωριά, και ιδιαίτερα στο γειτονικό Πάπιγκο, η κορυφή του οποίου δεσπόζει των Δολιανών από βορειοανατολικά και απέχει ελάχιστα από αυτά, μετά την κατάκτησή της από τον Αλβανό Ισαήμ στα 1380 μ.Χ6. Αυτή η αναγκαστική φυγή των κατοίκων θα πρέπει να κράτησε μέχρι την τουρκική κατάκτηση στα 1430 μ.Χ., οπότε έχουμε την πρώτη εγκατάσταση των σκόρπιων κατοίκων , στη θέση “Μετόχι” του τότε μοναστηριού του Αγίου Δημητρίου. Κατά συνέπεια ο πρώτος πυρήνας των κατοίκων εγκαταστάθηκε στην παραπάνω τοποθεσία προτού από τη δεύτερη συνθήκη του 1480 με τη βαλιδέ Σουλτάνα. Αργότερα επανήλθαν και οι άλλοι πρόσφυγες της κατεστραμμένης Νοπάγιας για να φτιάξουν το νέο χωριό, που αναγνωρίστηκε σε κοινότητα στα 1919 με το παρακάτω βασιλικό διάταγμα:

“ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
'Έχοντες υπόψη τα άρθρα 1-6 του νόμου 1051 της 3 Νοεμβρίου 1917 “περί συστάσεως και διοικήσεως δήμων και κοινοτήτων εν"ταις Νέαις χώραις” προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν.
Αναγνωρίζονται κοινότητες εν τω αυτώ νομώ εν τη Υποδιοικήσει Ιωαννίνων, ο συνοικισμός Δολλιανά υπό το όνομα “Κοινότης Δολλιανών” και με έδρα τον ομώνυμον συνοικισμόν' προς την κοινότητα Δολλιανών ενούται και η ιερά Μονή Ιακώβου”.

Στα 1981 τέλος προσαρτήθηκε στην κοινότητα των Δολιανών και ο συνοικισμός του Αγίου Γεωργίου (56 κάτοικοι).

ΤΑ ΔΟΛΙΑΝΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ